Fréttir og tilkynningar
„Fiskverkunarvjel“ Ásgeirsverslunar
Björn Baldursson
fimmtudagurinn 12. nóvember 2015
Ásgeir G. Ásgeirsson kaupmaður var mjög stórhuga og framfarasinnaður maður. Undir hans stjórn varð Ásgeirsverslun að því mikla stórveldi sem raun varð á. Hann var brautryðjandi á mörgum sviðum, hann keypti fyrsta gufuskipið sem Íslendingar eignuðust, Ásgeir litla, og nokkrum árum síðar, eða 1894 kaupir hann fyrsta gufuknúna millilandaskipið sem Íslendingar eignast, 900 brl. skip og nefndi hann það Á.Ásgeirsson eftir föður sínum, en jafnan gekk það undir nafninu Ásgeir stóri. Upphaflega stóð til að hann stofnaði gufuskipafélag til millilandasiglinga ásamt fleiri aðilum, en þeir gengu úr skaftinu þannig að hann keypti skipið einn. Skipið notaði hann m.a. til að sigla með afurðir Ásgeirsverslunar til útlanda og kol og salt o.fl. til Íslands. Árið 1892 lætur Ásgeir smíða í Danmörku,vél til vöskunar á fiski, mjög líklega þá fyrstu hérlendis. Smiðurinn var skipstjórinn á Ásgeiri litla, og segir svo orðrétt í blaðinu Ísafold 26 júlí, 1893.:
Fiskverkunarvjel
„Ásgeir kaupm. Ásgeirsson á Ísafirði hefir í vetur látið búa til í Khöfn þvottavjel fyrir fisk, er hann notar þar á Ísafirði. Vjelin gengur af gufuafli, þvær 60 fiska á minútunni og gerir það allt eins vel og jafnar en hægt er með handafli, að dómi bæði kaupmanna og sjómanna, er skoðað hafa. Við vjelina þarf aðeins 2 menn, til þess að leggja fiskinn í hana og taka við honum aptur þvegnum, auk hins þriðja, er stýrir vjelinni og gætir hennar. Vjel þessa hefir smíðað vjelstjórinn á gufubátnum Ásgeiri Litla, með öðrum ungum smið, og ætla þeir að fá einkaleyfi fyrir þeirri hugvitssmíð, er koma mun að beztu notum þeim sem mikinn sjávarútveg hafa“.
Vélin var sett upp í „vöskunarhúsinu“ í Neðstakaupstað, og var notuð talsvert mikið, eða allt fram til aldamóta. Vélin var með mörgum burstavölsum með stöðugum straumi af sjó í gegn, fór síðan fiskurinn á færiband og þaðan á vagn sem var á teinum. Um aldamótin var þó hætt að nota vélina því hún þótti ekki ná að hreinsa nægilega vel undan uggunum á fiskinum. (Jón Grímsson, „Ísafjörður fyrir 60 árum“, Ársrit Sögufélags Ísfirðinga, 1 árgangur, 1956, bls. 9-39)
Því miður eru ekki til neinar myndir af þessari örugglega fyrstu fiskvinnsluvél Ísfirðinga.
Koppsetningarstokkur
Björn Baldursson
þriðjudagurinn 3. nóvember 2015
Það er margt sem rekur á fjörur Byggðasafnsins. Þetta áhald barst okkur fyrir nokkrum árum. Það hafði orðið innlyksa hjá sýslumannsembættinu hér á Ísafirði og hirðusamir menn tóku það til handagagns og afhentu það Byggðasafninu. Þetta áhald sem nefnist „koppsetningarstokkur“var mikið notað á fyrri tíð til „lækninga“ ýmis konar. Það samanstendur af 7 glösum eða koppum, lampa og bíld. Um þetta allt saman er vandaður kassi sem rúmar svo allar græjurnar. Lækningin fór þannig fram að koppsetjarinn hitaði glösin með lampanum þannig að þau fylltust af heitu lofti, svo voru þau sett á þá staði á líkamanum þar sem hinn sjúki kenndi sér meins. Var trú manna að glösin drægju út marið blóð djúpt innan úr holdinu sem væri orsök veikindanna. Þegar húðin var svo orðin blá og bólgin undir glasinu var oft skorið í hana með bíldnum til að hleypa blóðinu út.
Þetta tæki sem hér er, er líklega framleitt um 1860-1880. Ekki voru menn þó alltaf með svona góðar græjur við sínar lækningar, sumir blóðtökumenn notuðust bara við bíldinn (blóðtökuáhald) og tóku mönnum blóð, sagt var að blóðtökustaðirnir væru 53 og var mönnum oft tekið blóð á mörgum stöðum í einu, allt upp í 23 stöðum. (Heimild:blodbankinn.is) Fyrir kom að menn hittu á slagæð og og þurftu þá blóðtökumennirnir stundum aðeins að bregða sér frá og sáust svo ekki meir og sjúklingnum blæddi bara út..
Ekki verður farið nánar út í þessa stúdíu hér sem er gríðarlega áhugaverð, en ýmislegt efni er til á hinum mikla snilldarvef, timarit.is , s.s. grein Jóhanns Sæmundssonar í blaðinu Helgafelli, 1.9.1942, og svo bara á alnetinu, gúglið bara „bloodletting“ og þið hverfið inn í heim blóðtökumannanna.
Vetur á Byggðasafninu
Björn Baldursson
föstudagurinn 29. maí 2015
Yfir vetrarmánuðina, eða frá 15 september til 15 maí hefur safnið ekki reglulegan opnunartíma, en áhugasamir geta haft samband við okkur eða upplýsingamiðstöð ferðamála á Ísafirði og við munum þá opna ef þess er kostur.
Aðgangseyrir
Fullorðnir: 1000 kr
Ellilífeyrisþegar: 800 kr
Frítt er fyrir börn á grunnskólaaldri.
